ដើមកំណើតភាសាខ្មែរ (*)
- សេចក្ដីលម្អិត
- ជំពូក៖ ឯកសារស្រាវជ្រាវ
- ចេញផ្សាយនា 24 កុម្ភៈ 2013
- ចុចដង៖ 9524
នៅពេលដែលយើងទាំងឡាយកំពុងមានជីវិតអត្ថិភាពជាមនុស្ស ជាងនេះទៅទៀតគឺបានកើតមកជាខ្មែរ មានវិសាលភាពនៃភាសា អក្សរសាស្ត្រឮខ្ទរខ្ទារទូទាំងពិភពលោក ជាទូទៅមានសេចក្តីរីករាយ ជាប្រភពនៃសេចក្តីពេញចិត្ត ភាពពិតប្រាកដមិនមានមន្ទិលសង្ស័យចំពោះអ្នកអានម្នាក់ៗនោះឡើយ។ ហេតុនេះមុននឹងធ្វើការសិក្សាអំពីបញ្ហាអ្វីនីមួយៗ យើងគប្បីស្វែងយល់ជាដំបូងនូវមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃបញ្ហាទាំងឡាយនោះ ដូចនេះការសិក្សាអំពីភាសាក៏ដូច្នោះដែរត្រូវសិក្សាស្វែងយល់ឱ្យបានច្បាស់អំពី ភាសាជាអ្វី? ភាសាមានដើមកំណើតមកពីណា? តើនៅលើពិភពលោកមានភាសាប៉ុន្មាន? មានបែងចែកជាអំបូរអ្វីខ្លះ? ។ល។ ប៉ុន្តែនៅទីនេះខ្ញុំសូមធ្វើការវិភាគសង្ខេបអំពីភាសានិងជុំវិញប្រធានបទ«ដើមកំណើតភាសាខ្មែរ» ដោយមានសេចក្តីអធិប្បាយដូចតទៅ៖
ភាសាជាអ្វី? នៅក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរចេញផ្សាយដោយពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ (១៩៦៧-១៩៦៨) ភាសាត្រូវបានផ្តល់និយមន័យដោយខ្លីថា សម្តី ឬពាក្យ។ អ្នកស្រីត្រឹងងា បានសរសេរនៅក្នុងសៀវភៅអរិយធម៌ខ្មែរ (១៩៧៥) របស់គាត់ថា ភាសាគឺ ពាក្យសម្តីដែលយើងនិយាយប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីសំដែងនូវឆន្ទៈសញ្ចេតនាចិត្តគំនិតអ្វីមួយ។ ចំណែកភាសាវិទូបានកំណត់ច្បាស់ថា ភាសាគឺជាសូរ ជាសញ្ញាសូរ ដែលមនុស្សនិយាយដើម្បីទាក់ទងគ្នា ដើម្បីសំដែងគំនិត ហើយដែលគេអាចស្តាប់ឮដោយត្រចៀក។ ត្រង់ចំណុចនេះ មិត្តអ្នកអានទាំងឡាយសូមកុំភាន់ច្រឡំថា មុខវិជ្ជាភាសាវិទ្យា ដូចគ្នានឹងមុខវិជ្ជាអក្សរសាស្ត្រ ពុំមែនដូចការគិតនោះឡើយ សិក្សាភាសាបានដល់ត្រឹមការសិក្សាលើសូរសំឡេង ការបន្លឺសូរ ឧទាហរណ៍ដូចការសិក្សានៃភាសាតាមតំបន់ សិក្សាលើភាសានិយាយមានចំណុចបន្លឺសូរសំឡេងផ្សេងៗគ្នាទៅលើពាក្យតែមួយ ចំពោះសិក្សាអក្សរសាស្ត្រគឺសិក្សាលើតួអក្ខរាមានក្បួនខ្នាត់វេយ្យាករណ៍ច្បាស់លាស់និងឯកភាពគ្នាក្នុងការប្រើប្រាស់ អាចនិយាយបានថាភាសាគឺការនិយាយតាមទំនៀមទម្លាប់នៃសង្គមនោះៗ អក្សរគឺឧបករណ៍សម្រាប់កត់សូរនៃភាសានោះៗ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតគេបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា ភាសាមិនមែនជាសញ្ញា ឬស្នាមគំនួសដែលគេចារ ឬសរសេរហើយដែលគេមើលឃើញដោយភ្នែកនោះទេ។ ស្នាមគំនួសដែលក្រោយមកវិវត្តជាអក្សរត្រូវភាសាវិទូចាត់ទុកថាគ្រាន់តែជារូបតំណាងនៃភាសាតែប៉ុណ្ណោះប្រៀបដូចជារូបថត ឬរូបគំនូរនៃវត្ថុ ឬសត្វណាមួយដូច្នោះដែរ។
នៅលើលោកយើងនេះ ជនជាតិណាក៏មានភាសារបស់ខ្លួនសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ខ្លួនដែរ។ នៅពេលដែលមនុស្សចេះរស់នៅជុំគ្នាជាគ្រួសារ ជាក្រុមកុលសម្ព័ន្ធមនុស្សត្រូវការទាក់ទងគ្នា សំដែងមនោសញ្ចេតនាគ្រប់បែបយ៉ាង និងផ្តល់ព័ត៌មានឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យមនុស្សចេះប្រើភាសាគួបផ្សំនឹងកាយវិការផ្សេងៗរបស់ខ្លួន។ ស្ថានភាពបែបនេះហើយដែលអាចឱ្យគេធ្វើការអះអាងថាភាសាជនជាតិមួយមានកំណើតដំណាលគ្នានឹងកំណើតនៃជនជាតិនោះដែរ ឬនិយាយជារួមថាភាសាកើតដំណាលគ្នានឹងកំណើតមនុស្សហើយបានវិវត្តប្រែប្រួលចំរើនលូតលាស់ឬអន់ថយទៅតាមសង្គមនៃមនុស្សនោះ។
តើភាសាខ្មែរកើតតាំងពីពេលណាមក? ចម្លើយដ៏សាមញ្ញមួយគឺ ភាសាខ្មែរកើតដំណាលគ្នានឹងជនជាតិខ្មែរ។ តាមការស្រាវជ្រាវកន្លងមក របស់អ្នកជាតិពន្ធុវិទ្យា និងអ្នកបុរាណវិទ្យា បានឱ្យដឹងថាជនជាតិខ្មែរមានកំណើតយ៉ាងហោចណាស់ក៏ ៤០០០ឆ្នាំមុន គ.ស ដែរ។ ទៅថ្ងៃអនាគតប្រសិនបើគេស្រាវជ្រាវរកឃើញថា កំណើតជនជាតិខ្មែរកាន់តែមានចំណាស់ជាងនេះ នោះមានន័យថាកំណើតភាសាខ្មែរក៏កាន់តែមានចំណាស់ទៅតាមនេះដែរ។ មានសំនួរសួរឡើងថា តើភាសាខ្មែរជាកូនភាសាសំស្ក្រឹត-បាលីមែនឬទេ? តើមិត្តអ្នកអានយល់នូវចម្លើយយ៉ាងណា? កន្លងមកមានទស្សនៈខ្លះអះអាងថា ភាសាខ្មែរជាកូនភាសាសំស្ក្រឹត-បាលី ឬថាភាសាសំស្ក្រឹត-បាលីជាម្តាយនៃភាសាខ្មែរ។ តាមការពិត ភាសាខ្មែរជាភាសាដ៏ចំណាស់នៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន។ ចំណែកភាសាសំស្ក្រឹត-បាលីបានជះឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនមកលើភាសាខ្មែរ នៅក្រោយគ្រឹស្តសករាជគឺនៅដើមសម័យនគរភ្នំ ត្រង់នេះសរបញ្ជាក់ថាមុនពេលដែលភាសាបាលី-សំស្រ្តឹតបានជះឥទ្ធិពលមកលើមនុស្សនៅនគរភ្នំ មនុស្សនៅនគរភ្នំបានមានភាសាសម្រាប់ប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នារួចទៅហើយៗភាសានោះគឺភាសាខ្មែរ។ ឥទ្ធិពលភាសានៃភាសាទាំងពីរនេះបានជ្រាបចូលក្នុងភាសាខ្មែរត្រឹមតែស្រទាប់ខាងក្រៅ គឺវាក្យស័ព្ទតែប៉ុណ្ណោះ(ខ្ចីពាក្យ)តែពុំបានជ្រាបចូលខ្លាំងក្លាទៅដល់ស្រទាប់ក្នុងគឺរចនាសម្ព័ន្ធវេយ្យាករណ៍នៃភាសាខ្មែរឡើយ។ ដូចនេះភាសាខ្មែរពុំមែនកើតចេញមកពីភាសាសំស្ក្រឹត-បាលី ឬថាភាសាសំស្ក្រឹត-បាលីជាម្តាយនៃភាសាខ្មែរនោះទេ។ សរុបមកការយល់ថាភាសាខ្មែរកើតចេញមកពីភាសាសំស្ក្រឹត-បាលីគឺជាការភាន់ច្រឡំមួយ ដោយសារមិនបានពិនិត្យឱ្យបានស៊ីជម្រៅអំពីកំណើតភាសាខ្មែរ។ យើងទទួលស្គាល់ថានៅក្នុងភាសាខ្មែរបច្ចុប្បន្ន មានលាយឡំដោយពាក្យសំស្ក្រឹត-បាលីជាច្រើនមែនហើយ តែខ្មែរប្រើពាក្យដែលខ្ចីពីសំស្ក្រឹត-បាលី និងពាក្យខ្ចីពីភាសាផ្សេងៗទៀត គ្រាន់តែដើម្បីបង្គ្រប់ការខ្វះខាតពាក្យតែប៉ុណ្ណោះ ពុំបានធ្វើឱ្យការកែប្រែរចនាសម្ព័ន្ធវេយ្យាករណ៍ភាសារបស់ខ្លួនឡើយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតពាក្យកម្ចីទាំងនោះក៏ត្រូវបានកែប្រែឱ្យស្របស្រួលតាមសម្តីនិងចំណូលចិត្តខ្មែរផងដែរ។ ដើម្បីបន្លឺនូវសេចក្តីឱ្យកាន់តែច្បាស់ថែមទៀតនោះ សូមមិត្តអ្នកអានទាំងឡាយតាមដានអាននៅទស្សនាវដ្តីលេខក្រោយៗទៀត ស្តីអំពីកំណើតអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ។
សាជាថ្មី ភាសារបស់ជនជាតិនីមួយៗ មានការវិវត្តមិនដូចគ្នាទេ។ ភាសាខ្លះមានការរីកចម្រើនលឿន ឯភាសាខ្លះទៀត មិនសូវរីកចម្រើន ហើយភាសាខ្លះក៏បានបាត់បង់អត្ថិភាពរបស់ខ្លួនចេញពីការប្រើប្រាស់របស់មនុស្សក្នុងសង្គម។ គេកត់សំគាល់ឃើញផងដែរថា ជនជាតិមួយដែលចេះបង្កើតសញ្ញា (អក្សរ) ដើម្បីកត់ត្រាភាសារបស់ខ្លួន ជនជាតិនោះតែងមានវប្បធម៌ជឿនលឿនមានការរីកចម្រើនខាងគំនិតនិងមានការរស់នៅប្រសើរជាងជនជាតិមួយទៀតដែលពុំទាន់មានការប្រើប្រាស់អក្សរដើម្បីកត់ត្រាភាសារបស់ខ្លួន។ ត្រង់អត្ថន័យនេះ ខ្ញុំក៏បានលើកឡើងនូវគោលគំនិតខ្លះៗស្តីអំពី «អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ និងសង្គមបច្ចុប្បន្ន» ដែលមានចេញផ្សាយនៅលេខពិសេស អំណរបុណ្យសែនដូនតាឆ្នាំរោងចត្វាស័ក គ.ស ២០១២។ ដោយខ្ញុំបាទលើកឡើងអំពីតម្លៃនៃការសិក្សាផ្សារភ្ជាប់នឹងសង្គម ដើម្បីអភិរក្សនិងអភិវឌ្ឍខឿនវប្បធម៌ខ្មែរឱ្យបានស្ថិរភាព។ ទីអវសានខ្ញុំសូមផ្តាំផ្ញើដល់យុវជនខ្មែរគ្រប់រូប គប្បីប្រើពេលវេលារបស់យើងឱ្យបានសមស្រប់និងមានអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់អភិវឌ្ឍខ្លួននិងសង្គមជាតិ ដូចមានពាក្យមួយឃ្លាដែលខ្ញុំបានអានជួបនិងពេញចិត្តចំពោះវាគឺ៖ ឱកាសដែលបានមកជាមនុស្សកំពុងតែអស់ទៅវិញរាល់យប់ថ្ងៃ ពេលវេលាដែលនៅជាមនុស្សក្នុងជាតិនេះសល់មិនច្រើនទេ ទាំងដែលមិនបានដឹងប្រាកដថាត្រូវអស់ទៅពេលណាទៀតផង ដូច្នេះទើបមិនត្រូវហួងហែងអ្វីៗពេកនោះឡើយ ត្រូវខំអប់រំចិត្តដោយការចំរើនបញ្ញា។
* សាកល្បងសិក្សាស្រាវជ្រាវដោយ ហ្វិញ សាង
